Noel Ayaklanması
| Noel Ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı'nın ardından ve Yugoslavya'nın kurulması | |||||||
 1919 tarihli haftalık İtalyan La Tribuna Illustrata dergisinin kapağı "Sırp egemenliğine karşı Karadağ" (İtalyanca: Il Montenegro contro la dominazione serba) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Karadağlı Yeşiller İtalya |
 Karadağlı Beyazlar Yugoslavya Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Krsto Popović Jovan Plamenac |
Marko Daković Andrija Radović | ||||||
| Güçler | |||||||
| Tahminler 1.500[1] ila 5.000[2] arasında değişiyor | Tahminler 500[3] ila 4,000[4] arasında değişiyor | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 98 ölü ve yaralı | 30 ölü[5] | ||||||
Noel Ayaklanması (Sırpça: Божићни устанак, Božićni ustanak) veya bilinen adıyla Noel İsyanı (Sırpça: Божићна побуна, Božićna pobuna) Ocak 1919'un başlarında Karadağlı Yeşiller tarafından yönetilen Karadağ'da başarısız bir ayaklanmaydı. Ayaklanmanın askeri lideri Krsto Popović ve siyasi lideri Jovan Plamenac'tı.
Ayaklanmanın katalizörü, genellikle Podgorica Meclisi olarak bilinen Karadağ'daki tartışmalı Sırp Halkı Büyük Millet Meclisinin kararıydı. Meclis, Karadağ Krallığını, kısa bir süre sonra Yugoslavya Krallığı olacak Sırbistan Krallığı ile doğrudan birleştirmeye karar verdi. Şüpheli bir aday seçme sürecinin ardından, Karadağ devletini korumayı ve konfederal bir Yugoslavya'da birleşmeyi savunan sendikacı Beyazlar, Yeşillerden sayıca daha fazlaydı.
Ayaklanma, Doğu Ortodoks Noeli'nin tarihi olan 7 Ocak 1919'da Cetinje'de doruğa ulaştı. Sırp Ordusu'nun desteğiyle sendikacılar isyancı Yeşilleri yendi. Ayaklanmanın ardından, tahttan indirilen Karadağ Kralı Nikola, birçok ev yıkıldığı için barış çağrısı yapmak zorunda kaldı. Ayaklanmanın bir sonucu olarak, ayaklanmanın suç ortağı olan bazı katılımcılar yargılandı ve hapse atıldı. Ayaklanmaya katılan diğer katılımcılar İtalya Krallığı'na kaçtılar, bu arada bazıları dağlara çekildi ve 1929'a kadar süren sürgünde Karadağ Ordusu bayrağı altında gerilla direnişini sürdürdü. En önemli gerilla milis lideri Savo Raspopović'ti.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Birden fazla tarihçi, Karadağlıların çoğunluğunun I. Dünya Savaşı'ndan sonra diğer Güney Slavlarla federal bir temelde birleşmeyi desteklediğini kabul ediyor.[2][6] Bununla birlikte, birleşme isteği Podgorica Meclisinde aynı derecede desteği içermiyordu, çünkü birleşmeyi destekleyenlerin çoğu, Karadağ'ın Yugoslavya Krallığı'nda özerk bir varlık olarak, nihayetinde merkezi bir Sırp krallığı yerine bir konfederasyon olarak katılmasını istiyordu.
Uluslararası etki ve tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]İtalyanların rolü
[değiştir | kaynağı değiştir]Podgorica Meclisinin bir sonucu olarak, Kral Nikola, ayaklanmanın önemli bir destek gördüğü İtalya Krallığı'na sürgün edildi. Kral Nikola'ın bakanları, Arnavutluk'taki İtalyan Sefer Kolordusunun "yalnızca İtalyan birlikleri tarafından kurtarılması için" Karadağ'a girmesini istedi.[7] İtalyan etnograf Antonio Baldacci tarafından düzenlenen bir komite Yeşilleri en az 1921'e kadar destekledi.[8] Kasım 1918'in sonlarında Podgorica Meclisinin varlığını sürdürdüğü sırada İtalyan birlikleri, İtilaf birlik hareketi kisvesi altında Karadağ'ın kıyı bölgelerinin kontrolünü ele geçirmeye çalıştı, ancak bunu yapmaları engellendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Pavlović, Srđa (2008). Balkan Anschluss: The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State. s. 166. ISBN 9781557534651. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ a b Novak Adžić (6 Ocak 2018). "Portal Analitika: Božićni ustanak crnogorskog naroda 1919. godine (I)" (Sırpça). 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2018.
- ^ Woodhouse & Woodhouse 1920, s. 111.
- ^ Andrijašević 2015, s. 262.
- ^ Novica Đurić (20 Mart 2017). "Politika: Šetalište skriva grobnicu branilaca ujedinjenja sa Srbijom" (Sırpça). 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Predrag Tomović (7 Ocak 2010). "Radio Slobodna Evropa: Božićni ustanak izaziva kontroverze na 90. godišnjicu" (Sırpça). 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2018.
- ^ Živojinović, Dragoljub: Pitanje Crne Gore i mirovna konferencija 1919 [The Issue of Montenegro and the 1919 Peace Conference], Belgrade 1992, p. 7. See Rastoder, Šerbo: Crna Gora u egzilu [Montenegro in Exile], Podgorica 2004.
- ^ Srđan Rudić, Antonello Biagini (2015). Serbian-Italian Relations: History and Modern Times : Collection of Works. s. 146. ISBN 9788677431099. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
